Dijabetičko stopalo (naziva se još i dijabetsko stopalo i dijebetesno stopalo), u najužem smislu se može definisati kao skup promena koje se javljaju na koštanom i na mekom tkivu stopala i to kod osoba koje boluju od dijabetesa.
Neretko, ovaj oblik zdravstvenog problema, predstavlja jednu od najčešćih i ujedno prvih promena kojima se prisustvo bolesti manifestuje i koje kao takve utiču na odluku pacijenta da potraži pomoć lekara.
Više o tome kroz kakve se simptome manifestuje dijabetičko stopalo, koji su tačno uzroci njegovog nastanka, kao i o tome kako se leči, saznajte kroz nastavak teksta.
Simptomi dijabetičkog stopala
Simptomi kroz koje se manifestuje dijabetičko stopalo su:
– Čest, svakodnevan i po intezitetu promenljiv osećaj trnjenja u stopalima ili u jednom stopalu. Pritom, ovaj simptom je neretko praćen i osećajem blagog bola, koji pacijenti definišu kao peckanje ili “kretanje mrava” po stopalima. U ranim jutarnjim satima, odnosno neposredno nakon buđenja i u toku večernjih i noćnih sati, skup pomenutih simptoma se intezivira.
– Pojava otoka u stopalima ili u stopalu, kao i u regiji iznad čukljeva,
– Promena boje kože u stopalima ili u stopalu, ali i u regiji prednje strane podkolenica. Konkretno, promena može nastupiti u obliku parcijalnog, uže ili šire rasprostranjenog i nepravilno raspoređenog crvenila, ali i u obliku pojave modrih, sivkastih, belih ili ljubičastih fleka na koži.
– Promena strukture kože koja se takođe javlja parcijalno i u užim ili širim, nepravilno raspoređenim regijama na stopalima, stopalu i u regiji podkolenica. Konkretno, koža postaje zategnuta, sjajna, istanjena i osetljiva na dodir i sklona povređivanju, čak i pri nimalo grubom kontaktu sa tvrđim predmetom. Na mestima na kojima je koža promenila strukturu, u pojedinim slučajevima dolazi i do prestanka rasta dlaka, ali i do pucanja kože i pojave rana koje teško i sporo zarastaju.
– Osetljivost kože stopala i kože podkolenica na dodir sa tkaninom (pacijenti se žale da im smeta nošenje čarapa recimo),
– Pojava takozvanih valunga u nogama, odnosno pojava epizoda hladnoće koje se smenjuju sa epizodama vreline u stopalima i u podkolenicama,
– Pojava nemogućnosti jednostavnog i bezbolnog oslanjanja na stopalo ili na oba stopala,
– Pojava otvorene rane ili otvorenih rana na donjoj strani jednog ili oba stopala. Rane su najčešće okrugle i okružene zadebljanim slojem kože koji asocira na tvrdokorni žulj. Neretko, ovakve rane se i otvaraju na mestima gde je postojao žulj ili sličan oblik oštećenje kože koje je dovelo do “izbora” mesta za nastanak rane. Rana ili rane koje nastanu, mogu se javiti bukvalno preko noći i sklone su brzom širenju, kako u širinu, tako i u dubinu.
Upravo zbog toga, čim se ustanovi prisustvo rane najmanjeg prečnika, potrebno je što hitnije obratiti se najpre lekaru opšte prakse i zatražiti hitan uput za pregled kod vaskularnog hirurga koji će odrediti hitne mere lečenja. Odlaganjem lečenja, simptomi dijabetičkog stopala, mogu se pogoršati i dovesti do pojave komplikacija među kojima je jedna od najgorih pojava gangrene koja dovodi do obavezne amputacije dela stopala ili čitavog stopala.
Ono što ipak treba znati, jeste da prisustvo dijabetičkog stopala, ne predstavlja siguran put do daljih komplikacija, kao što je pomenuta pojava gangrene i da se ovaj problem uspešno i potpuno sanira, samo je potrebno javiti se lekaru na vreme i poštovati pravila lečenja. U protivnom, ukoliko se pacijent ne javi lekaru i ukoliko se ne podvrgne pravilnom lečenju, na žalost je izvesno da će do pojave daljih komplikacija doći. Cilj takve tvrdnje nije zastrašivanje, već isključivo podizanje svesti o značaju pravovremenog reagovanja i podvrgavanja lečenju.
Da li je simptome dijabetičkog stopala lako i jednostavno prepoznati?
Kod osoba koje boluju od dijabetesa, bez obzira na činjenicu da li je bolest dijagnostikovana ili je još uvek u fazi kada je neotkrivena, vremenom dolazi do oštećenja vegetativnih, senzitivnih i motornih nerava nogu i stopala. Ovaj oblik oštećenja nerava, naziva se neuropatija i dovodi do svojevrsnog oblika “obamrlosti” nogu, odnosno do smanjenja mogućnosti da se prepoznaju nadražaji, pa samim tim i osećaji koji su svojstveni manifestaciji gore pomenutih simptoma.
Zbog toga, pacijenti često zanemare ili jednostavno ne prepoznaju prve i blage simptome dijabetičkog stopala, kao što su trnjenje, peckanje i slično. Ipak, kako su simptomi koji se dalje javljaju vizuelno uočljivi (otok, promena boje kože, pojava rana), simptomi se ipak lako prepoznaju, baš kao i zdravstveni problem na koji oni ukazuju.
Uzroci nastanka dijabetičkog stopala
Dijabetes se može definisati i smatra se kao jedan od glavnih uzročnika nastanka dijabetičkog stopala. Međutim, kada se uđe u suštinu ovog zdravstvenog problema, lako se dolazi do zaključka da dijabetes sam po sebi nije “okidač” za nastanak dijabetičkog stopala, “okidač” su u stvari zdravstvene smetnje koje nastanu u organizmu kao posledica prisustva dijabetesa, a koje dalje uzrokuju pojavu dijabetičkog stopala.
Konkretno, gore pomenuta neuropatija, odnosno oštećenje vegetativnih, senzitivnih i motornih nerava, upravo je jedan od uzročnika pojave dijabetičkog stopala. Ovaj oblik zdravstvenog problema, utiće na stvaranje dijabetičkog stopala na taj način što postepeno, ali vrlo primetno oštećuje funkciju tkiva stopala i funkciju tkiva podkolenica.
Zbog toga, vremenom dolazi do poremećaja funkcija kao što su funkcija znojenja u regiji stopala, funkcija kretanja i slično. Sa poremećajem funkcije znojenja stopala, koža vremenom gubi elastičnost i postaje suva i sklona pucanju. Kao takva, ona ujedno postaje sklona daljoj pojavi iritacija, pa i infekcija. Sa poremećajem funkcije kretanja (misli se na otežano i neprecizno kretanje), dolazi do neravnomernog raspoređivanja pritiska prilikom gaženja i do pojave trauma na kritičnim tačkama stopala. Na takvim tačkama, dolazi do razvoja žuljeva i do pojave iritacija koje se uz teško zarastanje koje je takođe prisutno usled dijabetesa, lako inficiraju i pretvaraju u pogodnu regiju za otvaranje rana, odnosno za stvaranje dijabetičkog stopala.
Osim navedenih, uzroci nastanka dijabetičkog stopala, takođe su i loša cirkulacija koja je svojstvena osobama koje boluju od dijabetesa i smanjena elastičnost krvnih sudova u nogama.
Rizik od nastanka ovog zdravstvenog problema, povećava se i usled neadekvatnog lečenja ili odsustva lečenja dijabetesa, ali i usled prisustva drugih faktora pridruženih sa prisustvom dijabetesa kao što su: starost (znatno češće, dijabetičko stopalo se javlja kod osoba starijih od 60 godina), loše higijenske navike (neredovno ili nedovoljno održavanje higijene stopala), konzumiranje cigareta, konzumiranje alkohola, nošenje neudobne i tesne obuće i slično.
Lečenje dijabetičkog stopala
Nekoliko puta, kroz sadržaj ovog teksta, napomenuli smo važnost pravovremenog prepoznavanja simptoma dijabetičkog stopala i važnost pravovremenog, odnosno što hitnijeg obraćanja lekaru. Ta dva faktora, u ogromnoj meri utiču na uspešnost i na trajanje lečenja. Što pre prepoznate simptome i što pre se obratite lekaru (vaskularnom hirurgu), brže i uspešnije ćete proći kroz proces lečenja.
Sam proces lečenja dijabetičkog stopala, podrazumeva i obavezuje na hospitalizaciju ukoliko ukoliko se dijabetičko stopalo javilo kao posledica neotkrivenog dijabetesa i ukoliko je potrebno odrediti takozvani profil dijabetesa. U tom slučaju, pacijent ostaje u bolnici od jedne do dve nedelje i za to vreme se podvrgava svakodnevnoj i redovnoj kontroli nivoa šećera u krvi kako bi se odredila odgovarajuća terapija za dijabetes. Uporedo sa određivanjem terapije za dijabetes, pacijent se podvrgava trajno izmenjenom režimu ishrane, ali i metodama saniranja zdravstvenog problema koji ga je doveo do lekara, a to je dijabetičko stopalo.
Metode saniranja, odnose se pre svega na sterilizaciju i temeljno čišćenje rane koja se otvorila, ali i na svakodnevnom tretiranju rane rastvorom troprocentnog hidrogena i joda i na previjanju stopala sterilnom gazom koja sprečava dolazak nečistoća iz spoljašnje sredine u kontakt sa ranom. Na taj način sprečava se pojava infekcije i širenje rane i doprinosi se zarastanju rane. Ukoliko lekar odredi tako, tretiranje rane, može se sprovoditi bez obaveznog zadržavanje pacijenta u bolnici, ali uz određene svakodnevne kućne posete medicinskog osoblja pacijentu ili uz javljanje pacijenta najbližoj ambulanti.
Nakon prve faze lečenja, odnosno nakon završetka perioda svakodnevnog previjanja rane, kao i kasnije kako se problem ne bi navraćao ili ponavljao, pacijent se mora strogo pridržavati određenih pravila kao što su:
– Pacijent mora voditi računa o tome da rana, kao i stopala uopšteno ne dođu u dodir sa nečistoćama, (pacijent svakodnevno mora održavati higijenu stopala, pranjem stopala u toploj kupci. Pritom, nakon pranja stopala, pacijent mora temeljno, ali nežno obrisati stopala čistim peškirom kako na koži ne bi ostali tragovi vode jer to povećava osetljivost stopala na pojavu gljivičnih infekcija, a svaka pojava infekcije može rezultirati ponovnom pojavom dijabetičkog stopala. Posebno je važno oprati i potom obrisati delove između prstiju, kao i na prevojima stopala gde se nečistoće ili gljivice mogu skupljati. ),
– Nakon sprovođenja higijene, pacijent treba da namaže stopala odgovarajućom kremom za sprečavanje upale (može se koristiti Pavlovićeva mast),
– Pacijent mora koristiti isključivo pamučne čarape i to sa ne previše stegnutim lastišem na porubima oko čukljeva (poželjno je da se koriste medicinske čarape za dijabetičare, a kao zamena za njih mogu se koristiti i obične pamučne čarape, koje ćete prilagoditi tako što ćete iz njih izvući lastiš iz poruba),
– Pacijent nikada (čak ni na kratko) ne sme ići bos ili u neadekvatnoj obući koja je tesna i sklona stvaranju žuljeva na stopalima,
– Neophodno je strogo i pažljivo čuvati stopala i podkolenice od udaraca, ogrebotina i sličnih povreda,
– Ukoliko primeti ponovno javljanje istih simptoma, pacijent ne sme postupati samovoljno i opet se što pre mora obratiti vaskularnom hirurgu.
