Atopijski dermatitis, u narodu je poznatiji pod nazivom ekcem i predstavlja vrstu neinfektivnog kožnog oboljenja koje se manifestuje u vidu osipa koji može biti rasprostranjen na manjim, ali i na većim površinama kože.
Ovaj oblik kožnog oboljenja, može se javiti u gotovo svim periodima života, tačnije kod beba, kod dece i kod odraslih.
Najčešće, atopijski dermatitis zahvata regije kože koje su osetljive. To može biti koža lica (najčešće obrazi), koža u predelu vrata, koža na prevojima šaka, laktova, kolena ili stopala, kao i koža u predelu prepona. Na drugim regijama kože, atopijski dermatitis se takođe može razviti, ali u nešto manjem broju slučajeva, odnosno ređe.
Ono po čemu se osip koji nastaje usled prisustva atopijskog dermatitisa, razlikuje od drugih vrsta osima, jeste pojava hrapavosti, odnosno pojava ogrubelosti kože u regiji koja je zahvaćena osipom, intenzivna pojava crvenila kože u regiji koja je zahvaćena osipom, kao i pojava intenzivnog svraba kože u regiji koja je zahvaćena osipom.
Uzroci nastanka i razvoja, simptomi i način lečenja atopijskog dermatitisa, u određenoj meri se razlikuju u zavisnosti od toga da li je ovaj oblik oboljenja prisutan kod beba, kod dece ili kod odraslih.
O takvim razlikama, tačnije o svim osobinama koje se vezuju za prisustvo atopijskog dermatitisa kod beba, kod dece i kod odraslih, pisaćemo u nastavku teksta.
Atopijski dermatitis kod beba
Kada je u pitanju atopijski dermatitis kod beba, on se najčešće javlja posle trećeg meseca života, a u veoma retkim slučajevima, može se javiti i kod beba koje su stare manje od tri meseca.
Kod beba, atopisjki dermatitis najčašće nastaje u regiji obraza, na temenu (takav oblik atopijskog dermatitisa, naziva se “temenjača”), u regiji kolena i u regiji laktova (na mestima na kojima se nalaze prevoji kolena ili prevoji laktova).
Nešto ređe, kod beba atopijski dermatitis može nastati i u regiji kože koja se pokriva pelenama, ili u regiji kože vrata ili gornje polovine leđa (neposredno ispod vrata).
Simptomi atopijskog dermatitisa kod beba
Ono što je karakteristično za simptome atopijskog dermatitisa koji se javlja kod beba, jeste da se oni u većini slučajeva manifestuju iznenada, bez predhodnog prisustva pojava koje bi mogle da nagoveste njihov nastanak, odnosno njihov razvoj.
Simptomi atopijskog dermatitisa kod beba su sledeći:
– Koža u određenoj regiji ili u više određenih regija postaje izrazito suva (ovo je najčešće prvi simptom izraženosti atopijskog dermatitisa kod beba),
– Na mestu ili na mestima na kojima je nastala suvoća kože, koža istovremeno postaje hrapava, a neretko i ispucala i sklona perutanju, odnosno ljuskanju,
– Dolazi do pojave osipa po koži (osip je kao i predhodna dva simptoma, takođe izražen samo u određenoj regiji ili u više određenih regija kože) Prvobitno, osip je suv, vrlo sitan i jedva blago ispupčen iznad površine kože, a kasnije, ukoliko se isprovocira češanjem ili ukoliko se inficira (mada se to kod beba dešava znatno ređe nego kod nešto starije dece), može postati vlažan i sklon oslobađanju limfne tečnosti ili sukrvice,
– Dolazi do pojave sitnih mehurića na koži, koji su skloni pucanju i ljuštenju i koji mogu ali i ne moraju biti ispunjeni linfnom tečnošću i sukrvicom,
– Dolazi do pojave i do razvoja intenzivnog crvenila kože u regiji ili u regijama koje su zahvaćene prisustvom predhodno opisanih simptoma,
– Dolazi do pojave i do razvoja intenzivnog svraba kože u regiji ili u regijama koje su zahvaćene atopijskim dermatitisom (usled prisustva ovog simptoma, beba često postaje primetno uznemirena, razdražljiva i plačljiva).
Uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod beba
Uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod beba, u velikoj meri su povezani sa prisustvom genetske predispozicije, što znači da su šanse da će kod bebe nastati i da će se razviti atopijski dermatitis čak za 50 % veće, ukoliko neko od njenih roditelja ima sklonost ka nastanku i ka razvoju ove vrste oboljenja.
Ipak, sami tim što genetska predispozicija povećava rizik od mogućnosti nastanka i razvoja atopijskog dermatitisa kod beba za 50%, jasno je da kroz isto toliko procenata ostaje izražena i šansa da se atopijski dermatitis neće manifestovati. Drugim rečima, ne mora se kod svih beba koje za to imaju genetsku predispoziciju razviti atopijski dermatitis.
Osim genetske predispozicije, na nastanak i na razvoj atopijskog dermatitisa kod beba, mogu uticati i sledeći uzroci:
– Prisustvo iritacije bebine kože koja je nastala usled delovanja nekog od preparata za higijenu ili za negu bebe (to može biti šampon, kupka, sapun, mleko za telo, krema ili bilo koji drugi preparat koji je namenjen za higijenu ili za negu bebe). Čak i brojni drugi preparati koji eventualno mogu doći u direktan dodir sa bebinom kožom (kao što su ostaci praška za veš ili sadržaj omekšivača za veš koji se nalaze na bebinoj odeći) mogu inicirati nastanak i razvoj atopijskog dermatitisa kod beba. Baš zato, za pranje i održavanje bebine odeće, treba koristiti isključivo blage i prilagođene vrste praška za veš i bebi omekšivače,
– Prisustvo iritacije koja je nastala kao posledica izloženosti bebine kože delovanju čestih i naglih temperaturnih promena (ovaj uzrok, najizraženiji je zimi kada je napolju hladno, a u stanu ili u kući u kojoj beba živi toplo. Kada beba izađe iz kuće, temperaturni “šok”, može se odraziti na njenu kožu, tačnije na pojavu atopijskog dermatitisa),
– Prisustvo iritacije koja je nastala kao posledica direktnog kontakta bebine kože sa nekom vrstom alergena (to može biti kućna prašina, životinjska dlaka ili neki treći oblik alergena).
Lečenje atopijskog dermatitisa kod beba
Kako bi bilo moguće započeti i sprovoditi pravilan proces lečenja atopijskog dermatitisa kod bebe, potrebno je najpre odvesti bebu kod lekara, kako bi se na osnovu kliničkog pregleda najpre ustanovilo da li je zaista reč o prisustvu atopijskog dermatitisa ili o prisustvu neke druge vrste osipa.
Ukoliko lekar potvrdi vašu sumnju da vaša beba ima problem sa prisustvom atopijskog dermatitisa, on će vam prepisati neku od krema ili masti čiji je sastav baziran na značajnoj koncentraciji kortikosteroida. Takve kreme ili masti, potrebno je da koristite lokalno, odnosno za nanošenje i za utrljavanje isključivo na obolelu ili na obolele regije bebine kože. Pritom, pre svake upotrebe takve kreme ili masti, bebina koža treba da bude čista.
Održavanje higijene bebine kože u periodu prisustva atopijskog dermatitisa, treba da obavljate isključivo upotrebom umereno tople vode i blagog preparata za higijenu beba ili upotrebom fiziološkog rastvora, koji će vam takođe preporučiti lekar, a koji ćete moći da kupite u apoteci. Upravo pomenuti fiziološki rastvor, možete da koristite i u formi obloga koje će takođe doprineti lečenju atopijskog dermatitisa kod bebe.
Konkretnu vrstu kreme ili masti koju ćete koristiti u procesu lečenja atopijskog dermatitisa koji je izražen kod vaše bebe, kao i dozu, učestalost i trajanje njene primene, potrebno je da odredi isključivo lekar i to na osnovu zaključaka koje je stekao u toku dijagnostikovanja bolesti.
Najčešće, lečenje atopijskog dermatitisa kod beba, traje između pet i sedam dana. Ukoliko se za to vreme atopijski dermatitis ne izleči, potrebno je ponovo se obratiti lekaru i ustanoviti uzrok produženog trajanja, odnosno prisustva ovog oblika oboljenja.
Ukoliko se kod bebe razvije infekcija atopijskog dermatitisa, lekar će vam prepisati odgovarajući antibiotik kako se infekcija najpre ne bi širila, a zatim kako bi se simptomi njenog prisustva eliminisali.
U periodu lečenja atopijskog dermatitisa kod bebe, jako je važno da beba ne bude izložena delovanju alergena (pogotovo delovanju prašine), kao ni delovanju izrazito hladnog vazduha ili delovanju preparata koji sadrže agresivne hemijske supstance.
Ukoliko je atopijski dermatitis kod bebe izražen na površini kože koja je pokrivena odećom (na kolenima ili na laktovima recimo, ono o čemu strogo morate voditi računa, jeste da odeća koju beba nosi bude što komotnija i napravljena od materijala koji ne mogu da dovedu do pogoršanja prisustva iritacije. Konkretno, najbolje je da beba u pomenutom periodu nosi odeću koja je napravljena od čistog (stopostotnog) pamuka.
Ono o čemu takođe treba strogo da vodite računa, jeste da beba u periodu lečenja od atopijskog dermatitisa nikako ne bude znojava ili u nepresvučena (ukoliko je atopijski dermatitis izražen recimo u regiji koža koju prekriva pelena).
Atopijski dermatitis kod dece
Atopijski dermatitis na žalost predstavlja jako rasprostranjen, tačnije učestao oblik oboljenja kod dece i najčešće se javlja u periodu između druge godine života i puberteta.
Pritom, ukoliko se atopijski dermatitis prvi put manifestuje pre pete godine života, vrlo je verovatno da će se sklonost ka njegovom nastanku i ka njegovom razvoju spontano izgubiti kod deteta posle pete godine života. Sa druge strane, ukoliko do prve manifestacije atopijskog dermatitisa dođe u periodu puberteta ili neposredno pre puberteta, šanse da će se sklonost ka nastupanju i ka razvoju ove vrste oboljenja zadržati i u kasnijim godinama života su značajno veće.
Kod dece, atopijski dermatitis najčešće nastaje na koži u regiji vrata (sa zadnje strane vrata), u regiji na kojoj su izraženi prevoji između zadnjice i butina, u regiji gležnjeva, u regiji zglobova iznad šaka, u regiji kolena i u regiji laktova.
Pritom, ono što je karakteristično za atopijski dermatitis kod dece, jeste da se njegova pojava u određenim regijama kože može razlikovati u odnosu na činjenicu da li je reč o deci svetlijeg ili tamnijeg tena. Naime, kada su u pitanju deca svetlijeg tena, atopijski dermatitis u regiji laktova, kolena, gležnjeva ili u regiji zglobova iznad šaka, najčešče se javlja sa unutrašnje strane pomenutih zglobova. Sa druge strane, kada su u pitanju deca tamnijeg tena, atopijski dermatitis u pomenutim regijama kože, najčešće se javlja na spoljašnje strane pomenutih zglobova (na vrhu lakta ili u predelu čašice kolena recimo).
Simptomi atopijskog dermatitisa kod dece
Kada su u pitanju simptomi atopijskog dermatitisa kod dece, oni se u poređenju sa simptomima istog oboljenja kod beba, manifestuju nešto sporije i kroz drugačiji redosled.
Naime, simptomi atopijskog dermatitisa kod dece su sledeći:
– Pojava osipa po koži (osip je sitan i suv i javlja se kao prvi simptom atopijskog dermatitisa kod dece na jednoj ili na više različitih regija kože),
– Na regiji ili na regijama kože na kojima se javi osip, dolazi i do pojave perutanja ili ljuštenja kože,
– U istoj regiji ili regijama kože, javlja se intenzivno crvenilo,
– U istoj regiji ili regijama kože, razvija se intenzivan svrab, koji se dodatno pojačava usled češanja,
– U regiji ili u regijama na kojima je izraženo prisustvo atopijskog dermatitisa, koža postaje hrapava, zadebljana i gruba na dodir.
Uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod dece
Uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod dece, prilično su brojniji u odnosu na uzroke nastanka ovog oboljenja kod beba.
Konkretno, uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod dece su sledeći:
– Konzumiranje određenih vrsta namirnica: Namirnice kao što su orašasti plodovi, jagode, citrusno voće, kravlje mleko, jaja ili riblje meso, mogu inicirati nastanak i razvoj atopijskog dermatitisa kod dece i to posebno onda kada ih dete konzumira prvi put i kada u njegovom organizmu nije razvijena tolerancija na sastojke koji su u njima sadržani,
– Izloženost delovanju alergena iz vazduha (to može biti visoka koncentracija duvanskog dima, produkti sagorevanja, prašina, polen, životinjske dlake ili neki od brojnih drugih oblika alergena koji se mogu naći u vazduhu),
– Izloženost kože delovanju agresivnih hemijskih sastojaka koji su sadržani u preparatima za održavanje higijene ili za negu (to mogu biti šamponi, kupke, sapuni, kreme i slični preparati, ali i prašak za veš ili omekšivač čiji sadržaj može doći u direktan kontakt sa kožom deteta posredstvom odeće),
– Izloženost kože kontaktu sa grubim tkaninama od kojih je sašiven određeni odevni predmet (to može biti vuna ili poliester),
– Pad imuniteta: Ukoliko dete ima oslabljen imunološki sistem, ta činjenica značajno povećava rizik od mogućnosti nastanka i razvoja atopijskog dermatitisa,
– Izloženost stresu: Veoma često prisutna greška odraslih, jeste to što zaboravljaju na to da deca baš kao i oni mogu osetiti i proživeti stres. Drugim rečima, oslanjajući se na činjenicu da deca nisu socijalno odgovorne i zrele ličnosti koje brinu o egzistenciji, koje brinu o porodici, koje imaju poslovne obaveze i koje se susreću sa svim problemima koji uz to idu, odrasli lako upadnu u zabludu da deca ne znaju šta je stres i da samim tim ne mogu biti izložena stresu. Međutim, to nije tako. Deca i te kako mogu biti izložena stresu (pogotovo ukoliko žive u socijalno nestabilnim sredinama i u porodicama u kojima je poljuljan kvalitet komunikacije). Kod takve dece, stres veoma često može uticati na pojavu različitih oblika zdravstvenih oboljenja, pa samim tim i na pojavu atopijskog dermatitisa.
Lečenje atopijskog dermatitisa kod dece
Kako bi lečenje atopijskog dermatitisa trajalo što kraće i da bi bilo uspešno, potrebno ga je započeti što pre, tačnije odmah po prepoznavanju prvih, gore navedenih i opisanih simptoma.
Po prepoznavanju simptoma, dete najpre treba odvesti kod lekara, kako bi se u okviru pregleda ustanovilo da li je zaista reč o prisustvu atopijskog dermatitisa.
Lečenje atopijskog dermatitisa kod dece, obuhvata primenu krema ili masti koje u svom sastavu sadrže značajnu količinu kortikosteroida. Primena takvih krema ili masti, najčešće je dovoljna da dovede do izlečenja deteta.
Međutim, kako bi lečenje bilo efikasno, potrebno je obratiti pažnju na obezbeđivanje još nekih, pritom neophodnih uslova.
Naime, potrebno je redovno održavati higijenu deteta, što znači da dete treba kupati svaki dan. Pritom, dete se ne sme kupati duže od pet ili najviše deset minuta i kupanje se ne sme obavljati u vreloj, već u umereno toploj vodi. Kao sredstvo za kupanje, moraju se primenjivati blaga sredstva i to u maloj količini koja neće uticati na stvaranje velike količine pene.
U toku lečenja atopijskog dermatitisa, detetu se redovno moraju skraćivati noktići, kako se bi češalo i time pogoršavalo simptome iritacija kože.
Posebno treba obratiti pažnju na to da dete bude obučeno u komotnu garderobu koja je sašivena od čistog (stoprocentnog) pamuka.
Ono što je takođe bitno, jeste da dete ne dolazi u kontakt sa alergenima i da uvek boravi u čistom i dovoljno provetrenom prostoru u kojem je temperatura blaga i umerena (detetu ne sme biti ni hladno ni vrućina).
Ono što pored svega navedenog može dodatno olakšati i ubrzati lečenje atopijskog dermatitisa, jeste upotreba obloga od fiziološkog rastvora (takav fiziološki rastvor, možete upiti u apotekama).
Ukoliko kod deteta dođe do razvoja infekcije kože na regiji ili na regijama na kojima je izražen atopijski dermatitis, u proces lečenja, potrebno je uvrstiti i primenu antibiotika koje je potrebno da prepiše lekar.
Atopijski dermatitis kod odraslih
Atopijski dermatitis kod odraslih, uglavnom se manifestuje kod osoba koje su se sa ovim oblikom kožnog oboljenja već susrele u detinjstvu i to u periodu puberteta ili neposredno pre perioda puberteta. Ukoliko to nije slučaj, tačnije ukoliko se atopijski dermatitis manifestuje kod odraslih osoba koje ranije nisu imale takvu vrstu problema, onda se oboljenje najčešće manifestuje kod osoba koje su sklone alergijama.
Postoji još nekoliko faktora koji mogu uticati na nastanak i na razvoj atopijskog dermatitisa kod odraslih, ali o njima, pisaćemo nešto kasnije.
Simptomi atopijskog dermatitisa kod odraslih
Simptomi atopijskog dermatitisa, prema vrsti i obliku, u suštini se značajno ne razlikuju od simptoma istog oboljenja koje se javlja kod dece, ali ono po čemu su karakteristični, jeste što se ispoljavaju kroz znatno jači intenzitet i što se mogu ispoljiti na znatno širim regijama kože.
Takođe, simptomi atopijskog dermatitisa, manifestuju se kroz nešto drugačiji redosled nego kod dece.
Simptomi atopijskog dermatitisa kod odraslih, pa samim tim i prisustvo atopijskog dermatitisa kod odraslih, može se uočiti na koži u regiji lica, u regiji iza ušiju (ponekad i na ušima), u regiji vrata (kako sa zadnje, tako i sa prednje strane vrata), u regiji podlaktica, u regiji laktova, u regiji šaka (sa gornje strane šaka), u regiji kolena (sa zadnje strane kolena), u regiji podkolenica i u regiji stopala.
Konkretno, simptomi atopijskog dermatitisa kod odraslih su sledeći:
– Crvenilo koje se javlja u jednoj ili u više regija kože (ovo je prvi simptom atopijskog dermatitisa koji se javlja kod odraslih),
– Crvenilo kože, praćeno je suvoćom kože,
– Javlja se osip po koži (osip je prvobitno mekan, a potom postaje izražen kroz prisusto ogrubelih i zadebljanih ispupčenja),
– U regiji ili u regima gde je na koži prisutan osip, javlja se intenzivno crvenilo i doslovno nepodnošljiv svrab,
– Koža u regiji ili u regijama koje su zahvaćene atopijskim dermatitisom postaje hrapava, zadebljana i sklona perutanju i ljuštenju,
– Na koži se mogu javiti mehurići koji su najpre suvi i skloni ljuskanju, a onda, usled češanja, mogu postati vlažni i ispunjeni limfnom tečnošću i sukrvicom.
Uzroci atopijskog dermatitisa kod odraslih
Kao što smo donekle nagovestili, uzroci atopijskog dermatitisa kod odraslih, mogu biti povezani sa predhodno izraženom sklonošću osobe ka nastanku i ka razvoju ovog oboljenja.
Takođe, kao uzrok nastanka atopijskog dermatitisa kod odraslih, može se definisati i prisustvo sklonosti organizma ka razvoju alergijskih reakcija, ali i genetska predispozicija.
Pored navedenih, postoje i različiti drugi uzroci nastanka atopijskog dermatitisa kod odraslih i to su sledeći uzroci:
– Izloženost stresu,
– Pad imuniteta,
– Prisustvo naglašene suvoće ili isušenosti kože (može biti reč o prirodnoj suvoći kože, ali i o isušenosti kože koja je nastala kao posledica upotrebe neodgovarajućih preparata za održavanje higijene ili za negu),
– Izloženost kože direktnom kontaktu sa agresivnim hemijskim elementima koji su sadržani u proizvodima za održavanje higijene prostora i stvari, u proizvodima za održavanje lične higijene i u proizvodima za negu,
– Izloženost kože direktnom kontaktu sa grubim materijalima od kojih je sašivena odeća (to može biti vuna ili poliester),
– Izloženost kože delovanju hladnog vazduha.
Lečenje atopijskog dermatitisa kod odraslih
Baš kao i kada je u pitanju lečenje atopijskog dermatitisa kod beba i kod dece i u ovom slučaju, kada su u pitanju odrasli, lečenje treba započeti što ranije, tačnije odmah po prepoznavanju simptoma oboljenja.
Naravno, lečenje ne treba započeti bez odlaska kod lekara i bez potvrde lekara da je zaista reč o atopijskom dermatitisu.
Nakon postavljene dijagnoze, lečenje treba započeti primenom krema ili masti koje sadrže značajne količine kortikosteroida.
Osim pomenute vrste krema ili masti, u cilju lečenja atopijskog dermatitisa, takođe možete koristiti i kreme ili masti na bazi ekstrakta gaveza ili na bazi ekstrakta nevena.
Uz to, možete koristiti i obloge od fiziološkog rastvora ili obloge od maslinovog, bademovog ili kantarionovog ulja (uljane obloge, dovoljno je držati na oboleloj površini kože oko deset minuta, a ulje koje ostane na koži nakon skidanja obloge, ne treba skidati, već ga treba ostaviti da ga koža upije).
Za vreme lečenja atopijskog dermatitisa, treba strogo voditi računa o higijeni. Ipak, bez obzira što higijena mora da bude redovna treba se pridržavati pravila da se ne kupate duže od deset minuta. Pritom, voda kojom se kupate, treba da bude umereno topla i nikako vrela, a pored vode, potrebno je koristiti isključivo blage kupke i to u manjoj količini koja neće proizvesti mnogo pene i koja samim tim neće iritirati kožu.
Takođe, za vreme lečenja atopijskog dermatitisa, nosite isključivo čistu i komotnu odeću koja je sašivena od prirodnih i mekih materijala (od čistog, tačnije stopostotnog pamuka) i izbegavajte boravak u zadimljenim, neprovetrenim ili pregrejanim prostorijama. Izbegavajte kontakt kože sa alergenima i sa bilo kojim oblicima nečistoće.