Stomak, abdomen ili trbuh je središnji deo našeg tela. On je smešten između karlice i pluća.
Unutar stomačne duplje se nalaze naši veoma važni organi: creva, želudac, žučna kesa, jetra, pankreas, slezina, bubrezi i mokraćni kanali.
Pored njih, tuda prolaze i važni krvni sudovi: aorta i donja šuplja vena.
Gornja strana stomaka je omeđena dijafragmom i donjim rebrima. Sa donje strane imamo karlične kosti.
Unutar abdominalne šupljine se nalazi trbušna maramica ili peritoneum. Ona obavija unutrašnjost trbuha i skoro sve organe u njemu.
Zahvaljujući maramici, želudac i creva se mogu neosetno kretati. Ujedno, ona štiti šupljinu i organe od infekcija.
Koji su to važni limfni i krvni sudovi, zatim nervi i organi u trbušnoj duplji?
U stomaku se nalaze sledeći organi i sudovi:
- limfne žlezde i limfni sudovi;
- portalni venski sistem;
- trbušna aorta;
- celijačna arterija;
- gornja i donja mezenterična arterija;
- autonomni nervni sistem;
- želudac ili gaster;
- jetra ili hepar;
- donji deo jednjaka;
- žučna kesa sa žučnim kanalima;
- slezina;
- pankreas ili gušterača;
- debelo crevo ili intestinum crassum;
- tanko crevo ili intestinum teneue;
- dvanaestopalačno crevo ili duodenum;
- jejuneum ili slobodni deo tankog creva;
- slepo crevo ili appendix;
- levi i desni bubreg;
- leva i desna nadbubrežna žlezda;
- levi i desni jajnik;
- levi i desni jajovod;
- materica kod žena;
- mokraćna bešika;
- prostata od muškaraca;
- uretra;
- desni i levi ureter;
- ileocekalna valvula.
Podela stomaka
Po anatomskoj kliničkoj nauci, kako bi se lakše opisivale sve patološke promene, bolovi i lokacije organa, stomak je podeljen na devet delova.
Ovih devet delova je potom podeljeno na četiri ravni: dve horizontalne i dve vertikalne. Horizontalna ravan se zove još i transverzalna, a vertikalna ima drugo ime – sagitalna.
Horizontalna ravan ima dve ravni koje se nazivaju i subkostalna (gornja) i transtuberkularna (donja). Obe ove ravni su opipljive.
Ako posmatramo trbuh po tzv. kvadrantima, onda ćemo ih podeliti na leve, srednje i desne.
Levi kvadranti su:
- Levi hipohondrijum (ispod levog luka rebara);
- Levi lumbalni (predeo slabina sa leve strane);
- Levi ingvinalni (levi deo prepona).
Srednji kvadranti su:
- Epigastrijum koji se još zove i čašica;
- Umbilikalni (to je onaj oko pupka);
- Hipogastrijum (to je deo donjeg trbuha, iznad stidne kosti).
Desni kvadranti su:
- Desni hipohondrijum (ispod desnog luka rebara);
- Desni lumbalni (predeo slabina sa desne strane);
- Desni ingvinalni (desni deo prepona).
Organi – lokacija, anatomija i njihove funkcije
Jetra. Jetra se nalazi u gornjem desnom delu abdominalne šupljine, ispod dijafragme, blizu desnog bubrega i creva. Jetra je tamnocrvene i braonkaste boje. Ona je najveći organ u telu i obavlja mnoge višestruko važne funkcije kako bi telo na pravi način iščistilo otrove i supstance koje mu štete. Jetra se snabdeva krvlju iz dva različita izvora. Oksigenizovana krv teče kroz hepatičnu arteriju, dok krv koja je bogata hranljivim materijama teče kroz hepatičnu portnu venu.
Jetra se sastoji iz dva glavna dela, a oni su sastavljeni od 8 segmenata. Ovi segmenti su izgrađeni od velikog broja (na hiljade) takozvanih lobula koje su povezane malim kanalima. Ovi kanali se na kraju povezuju u jedan veliki – hepatički kanal. Ovim kanalom se transportuje žuč (koju proizvode ćelije jetre) do žučne kese i dvanaestopalačnog creva. Žuč pomaže u razbijanju masti, pripremajući ih za dalje varenje i apsorpciju. Sva krv koja napušta stomak i creva prolazi kroz jetru. Jetra obrađuje ovu krv i razbija, balansira i stvara hranljive sastojke za upotrebu u telu. Takođe, metaboliše lekove u krvi u oblike koji su lakši za korišćenje.
Mnoge vitalne funkcije su identifikovane kod jetre. Neke od njih su proizvodnja određenih proteina za krvnu plazmu, proizvodnja holesterola i specijalnih proteina koji pomažu u prenošenju masti, skladištenje i otpuštanje glukoze, obrada hemoglobina, pretvaranje štetnog amonijaka u ureu, stvaranje imunoloških faktora i uklanjanje bakterija iz krvotoka, uklanjanje bilirubina, itd. Kada jetra razloži sve štetne supstance one se izlučuju u žuč ili krv. Žučni nusproizvodi ulaze u crevo i izlaze u obliku fekalija, dok krvne nusproizvode filtriraju bubrezi i izlaze napolje u obliku urina.
Pankreas. Pankreas je žlezdasti organ koji proizvodi veliki broj hormona neophodnih za telo. Predstavlja integralni deo digestivnog sistema. Nalazi se ispod i iza želuca, u krivini dvanaestopalačnog creva, koji je deo tankog creva. Pankreas se jednim delom nalazi na levoj strani, a drugim delom na desnoj strani trbušne duplje. On izlučuje fluide koji pomažu razgradnju hrane u tankom crevu, zajedno sa žuči i drugim tečnostima koje pomažu u metabolizmu masti i proteina. On je važan za proizvodnju insulina i glukagona, koji regulišu nivo glukoze u krvi. Ako pankreas prestane da proizvodi insulin, to dovodi do dijabetesa i brojnih zdravstvenih problema.
Želudac. Želudac se nalazi u gornjem levom delu abdomena ispod jetre i pored slezine. Glavna funkcija želuca je skladištenje i razgradnja hrane i tečnosti koje konzumiramo, pre nego što ti sastojci stignu u ostale organe kako bi se dalje digestirali. Kada je želudac prazan, unutrašnjost ima male brazde zvane ruge. Ruge dozvoljavaju želucu da se proširi kako bi mogao da primi velike količine obroka. Takođe, ruge drže hranu unutar želuca kako bi fizički uspeli da je razbiju. Glavni alat za digestiju u želucu je moćna mešavina sekrecija koje nazivamo želudačni sokovi. Da bi mogao da izdrži ove želudačne sokove, želudac se štiti lučenjem sluzi. Bez ove zaštite on bi sam sebe svario. Upravo je ovo i uzrok najčešćeg oboljenja – čira na želucu.
Žučna kesa i žučni kanali. Žučna kesa je kruškolika, šuplja struktura, koja se nalazi ispod jetre na desnoj strani stomaka. Njena primarna funkcija je skladištenje i koncentrisanje žuči. Zajedno sa svojim kanalićima čini bilijarni trakt. Ona je rezervoar žuči kada se ne vari hrana. Upijajuća obloga žučne kese koncentriše uskladištenu žuč. Kada hrana ulazi u tanko crevo, oslobađa se hormon holecistokinin, što signalizira žučnoj kesi da kontrahuje i izluči žuč u tanko crevo kroz zajednički žučni kanal.
Slezina. Slezina je organ koji je odgovoran za čuvanje i prečišćavanje crvenih krvnih zrnaca. Nalazi se u levom gornjem delu stomaka i najveći je organ limfnog sistema. Ona igra ključnu ulogu u imunološkoj funkciji jer pročišćava krv i pomaže imunološkom sistemu da prepozna i napadne strane patogene i alergene.
Tanko crevo. Tanko crevo se sastoji od duodenuma, jejunuma i ileuma. Zajedno sa jednjakom, debelim crevom i želucem, formira gastrointestinalni trakt. Kod ljudi, samo tanko crevo meri oko 6 do 7 metara. Unutrašnji zidovi tankog creva su prekriveni resicama koje su premrežene krvnim sudovima i koje apsorbuju glukozu. U tankom crevu se hrana, koja je već delimično razložena žvakanjem i želudačnim enzimima, dodatno razlaže uz pomoć drugih enzima.
Debelo crevo. Debelo crevo predstavlja sam kraj sistema za varenje. Ono se nastavlja iza tankog creva, a može biti dugačko i do 2 metra. Na svom početku je široko oko 3 do 4 cm, dok je na izlaznom kraju široko i do 8 do 10 cm. Njegov početak se nalazi na desnoj strani stomaka. Ono preuzima sadržaj tankog creva, pa iz tog sadržaja uzima so i vodu. Takođe, prihvata nesvarene delove hrane i uz pomoć vrenja, kao i truljenjem tih ostataka, stvara izmet.
Bubrezi. Bubrezi su 2 organa koja liče po svom obliku na oblik pasulja. Nalaze se na zadnjem delu stomačne duplje sa desne i leve strane. Dodiruju leđne mišiće u gornjem delu abdomena, a desni bubreg je spušten malo niže u odnosu na levi, da bi napravio prostor za jetru. Ovi parni organi izvlače otpad iz krvi, balansiraju telesne tečnosti, formiraju urin i pomažu u drugim važnim funkcijama tela. Bubrezi filtriraju toksine, višak soli, azotni otpad, balansiraju nivo vode, a regulišu i krvni pritisak.
