Eritrociti, odnosno crvena krvna zrnca, predstavljaju vrstu ćelija koje imaju oblik bikonkavnog sočiva i izgrađene su od čak 70 procenata vode i od 30 procenata respiratornog pigmenta hemoglobina. Eritrociti su uključeni u sastav krvi i čine najbrojniju vrstu ćelija koje su smeštene unutar ljudskog organizma. Uloga eritrocita u sastavu krvi, pa samim tim i uloga njihovog prisustva unutar ljudskog organizma, jeste da omoguće transport gasova.
Preciznije, eritrociti omogućavaju transport kiseonika od pluća do svih vrsta tkiva od kojih su izgrađeni ljudski organi, ali i transport ugljen dioksida iz pluća u prostor van ljudskog organizma.
Iz navedenih podataka, jasno i nedvosmisleno se zaključuje da je uloga prisustva eritrocita u ljudskom organizmu neophodna i nezamenjiva i da od njih zavisi celokupna životna funkcija.
Međutim, problem nastaje onda kada se prisustvo eritrocita uoči u drugim oblicima telesnih tečnosti, kao što je recimo urin.
O tome da li je i u kojim vrednostima normalno prisustvo eritrocita u urinu, o uzrocima pojave eritrocita u urinu, kao i o metodama dijagnostikovanja i lečenja ovog problema, pročitajte u nastavku teksta koji je pred vama.
Koje su normalne vrednosti eritrocita u urinu kod dece i kod odraslih?
U sastav zdravog urina, tačnije u sastav urina zdrave osobe, bez obzira da li je reč o detetu ili o odrasloj osobi, eritrociti nisu uključeni. To znači, da bi normalne vrednosti eritrocita u urinu kod dece i kod odraslih trebalo da budu ravne nuli.
Međutim, toleriše se i urednim se smatra i nalaz koji ukazuje na to da je vrednost eritrocita u urinu izražena kroz prisustvo malog broja eritrocita po vidnom polju. Pod malim brojem eritrocita po vidnom polju, smatra se prisustvo od 1 do 3 eritrocita po vidnom polju. Svaka vrednost preko 3 eritrocita po vidnom polju, smatra se povišenom vrednošću eritrocita u urinu i to ukazuje na prisustvo hematurije.
Šta je hematurija?
Hematurija predstavlja medicinski izraz za stanje koje se slobodnim rečnikom može definisati kao prisustvo krvi u urinu, a upravo prisustvo krvi u urinu ne predstavlja ništa drugo do posledicu prisustva povišenih vrednosti eritrocita u urinu.
Sama po sebi, hematurija nije bolest, ali jeste simptom koji ukazuje na prisustvo bolesti. Konkretno, hematurija se javlja kao jedan od simptoma kroz koje se manifestuju najrazličitije vrste bolesti kao što su:
1. Bubrežne bolesti i bolesti urinarnog trakta:
– Prisustvo infekcije mokraćnih puteva,
– Prisustvo peska odnosno kamena u bubregu,
– Prisustvo neoplazme bubrega ili mokraćnih puteva,
– Prisustvo urođenih ili stečenih anomalija bubrega,
– Prisustvo kalkuloze bubrega ili mokraćnih puteva,
– Prisustvo urođenih ili stečenih oboljenja krvnih sudova bubrega,
– Prisustvo malignih promena na nekom od organa urinarnog trakta.
2. Gastroenterološke bolesti:
– Prisustvo apendicitisa,
– Prisustvo peritonitisa,
– Prisustvo holestazne kolike,
– Prisustvo ciroze jetre.
3. Kardiovaskularne bolesti:
– Prisustvo tromboembolijske bolesti,
– Prisustvo dekompenzacije srca.
4. Hematološke bolesti:
– Prisustvo srpaste anemije,
– Prisustvo talasemije,
– Prisustvo hemofilije,
– Prisustvo trombocitopenije.
5. Bolesti genitalnog trakta:
– Prisustvo jakih genitalnih infekcija.
Kako prepoznati hematuriju?
U zavisnosti od vrednosti eritrocita u urinu, odnosno u zavisnosti od koncentracije u kojoj su eritrociti prisutni u urinu, razlikuju se mikrohematurija i makrohematurija.
Mikrohematurija, predstavlja oblik hematurije pri čijem prisustvu u organizmu se vrednosti eritrocita u urinu kreću između 3 i 10 po vidnom polju.
Vrednosti eritrocita koje se kreću u pomenutom rasponu, ne utiču na promenu boje urina, već se mogu ustanoviti isključivo mikroskopskim pregledom urina. Upravo zato, ovaj oblik hematurije, naziva se mikrohematurija.
Kada je u pitanju makrohematurija, situacija je nešto drugačija i vrednosti eritrocita u urinu su toliko povišene, da se njivoho prisustvo često može uočiti i golim okom, odnosno bez obaveze pristupanja mikroskopskom pregledu urina. Uglavnom, uvek kada su vrednosti eritrocita u urinu veće od 10 po vidnom polju, dolazi do vizuelne promene boje urina i tada govorimo o prisustvu makrohematurije.
Međutim, ono što je važno da znate, jeste da postoje stanja i faktori koji mogu doprineti pojavi takozvane “lažne uzbune”, odnosno pojavi bezrazložne sumnje na prisustvo makrohematurije. Naime, konzumiranje cvekle u obilnim količinama, predstavlja jedan od faktora koji mogu podići “lažnu uzbunu” jer upravo konzumiranje ove namirnice, može uticati da se boja urina promeni i da postane crvenkasta, baš kao da u njoj ima krvi, odnosno baš kao da je reč o prisustvu makrohematurije.
Ukoliko pak niste konzumirali cveklu i vaše navike i postupci nisu ni po čemu različiti u odnosu na uobičajene, a pritom uočite promenu boje svog urina, obavezno se obratite svom lekaru, jer je tada situacija puno izvesnija i ukazuje na to da je reč o prisustvu makrohematurije.
Za razliku od makrohematurije, koja se vrlo lako i jednostavno može vizuelno primetiti, mikrohematurija je mnogo više prikrivena i može ostati neprimećena čak i godinama.
Konkretno, brojni su primeri pacijenata koji su mikrohematuriju otkrili potpuno slučajno tokom kontrole urina koju obavljaju bez posebnog povoda jednom godišnje ili jednom u više godina.
Još jedan razlog više zašto hematurija (posebno mikrohematurija) može ostati neprimećena čak i godinama, jeste to što ona sama po sebi nije praćena nikakvim simptomima (ne izaziva nikakav osećaj neprijatnosti, kao što su svrab, bol, peckanje tokom mokrenja, otežano mokrenje, isprekidan mlaz tokom mokrenja, niti bilo šta drugo).
Hematurija ne izaziva čak ni promenu mirisa mokraće i napomenućemo još jednom jedini simptom kroz koji se ona manifestuje, jeste prisustvo eritrocita u urinu i promena boje urina ukoliko je reč o makrohematuriji. Ukoliko dođe do pojave simptoma koje smo naveli kao primer, a koji ne moraju nužno pratiti prisustvo hematurije, prilikom obraćanja lekaru, to posebno treba naglasiti jer takva činjenica može značajno dovesti do lakšeg i preciznijeg dijagnostikovanja uzroka prisustva, odnosno pojave hematurije.
Značaj pravovremenog otkrivanja hematurije je ogroman, jer on istovremeno označava i pravovremeno otkrivanje glavnog uzroka njene pojave, odnosno pravovremeno dijagnostikovanje bolesti zbog koje se hematurija javila.
Na koje sve načine možemo podeliti makrohematuriju?
Podela prema načinu prvog manifestovanja:
U zavisnosti od načina na koji se prvi put javi, makrohematurija može biti provocirana i neprovocirana.
Pod provociranom makrohematurijom, smatra se makrohematurija koja se javlja uglavnom nakon intezivnijeg naprezanja, ili usled intezivnije fizičke aktivnosti usled koje je došlo recimo do pomeranja kamena u bubregu ili mokraćnom kanalu, što je dalje dovelo do grebanja mokraćnog kanala i do uočljive pojave krvi, odnosno eritrocita u urinu, koju definišemo kao prisustvo makrohematurije.
Neprovocirana makrohematurija nastaje uglavnom iznenada, odnosno bez jasnog prepoznavanja uzroka koji su uticali na njenu pojavu. Ipak, uzroci sigurno postoje i ogledaju se u prisustvu bolesti koje smo predhodno u sadržaju ovog teksta pomenuli, odnosno nabrojali.
Podela prema učestalosti manifestovanja:
Prema učestalosti javljanja, makrohematurija može biti trenutna i ponavljajuća. Trenutna makrohematurija, neretko se dešava samo jednom, odnosno pri jednom činu mokrenja i već pri drugom činu mokrenja se ne ponavlja. Uzroci ovakve makrohematurije, ostaju nepoznati ukoliko se ona ne ponovi i ukoliko se ne potraži pomoć lekara, odnosno ukoliko se ne uradi analiza urina i ukoliko se ne pristupi pronalaženju tačnog uzroka pojave makrohematurije.
Ponavljajuća makrohematurija, smastra se onom koja se javlja u više ponavljanja, odnosno u toku svakog ili eventualno svakog drugog ili svakog trećeg čina mokrenja. Kod prisustva ponavljajuće makrohematurije, ne preporučuje se čekanje niti odlaganje zatraživanja pomoći od lekara, jer to može dovesti do komplikacije u smislu napredovanja bolesti koja je uzrok pojave makrohematurije.
Podela prema periodu manifestovanja u toku čina mokrenja:
Prema periodu manifestovanja u toku čina mokrenja, makrohematurija se deli na inicijalnu, terminalnu i na totalnu makrohematuriju. Inicijalna makrohematurija, karakteristična je po tome što se nešto češće javlja kod muškaraca jer su njeni uzroci uglavnom bolesti prostate. U okviru inicijalne makrohematurije, krv u urinu se uočava na početku čina mokrenja.
Terminalna makrohematurija, karakteristična je po tome što se u slučaju njenog manifestovanja krv u urinu uočava pri i na samom kraju čina mokrenja. Ovaj oblik makrohematurije, može se javiti u slučaju prisustva zapaljenja bešike koje je nešto češće kod žena, ali i u slučaju prisustva tumora na bešici kod oba pola.
Totalna makrohematurija, karakteristična je po tome što se u slučaju njenog manifestovanja, prisustvo krvi u urinu može uočiti od početka do kraja čina mokrenja. To se dešava jer se krv nakuplja u bešici između dva mokrenja i izbacuje se putem urina prilikom čitavog toka mokrenja. Uzroke totalne makrohematurije, nije moguće ustanoviti bez detaljnog pregleda jer njihovo poreklo može biti različito, počev od prisustva bolesti bešike, preko prisustva bolesti bubrega, do prisustva neke treće vrste bolesti.
Podela prema koncentraciji odnosno prema količini eritrocita u sadržaju urina:
Prema koncentraciji, odnosno prema količini eritrocita u sadržaju urina makrohematurija može biti oskudna i obilna. U slučaju prisustva oskudne markohematurije, javlja se manja količina eritrocita u urinu i to uzrokuje jedva primetnu promenu u boji urina. Tačnije, u tom slučaju urin je svetlo crvenkaste boje koju pacijenti često opisuju kao rozikastu boju urina.
U slučaju prisustva obilne makrohematurije, prisustvo eritrocita u sadržaju urina se definiše i opisuje kao naglašeno prisustvo krvi i u tada boja urina može biti tamno crvena i podsećati na boju crvenog vina. Što je boja urina intezivnije crvena, to je znak da se radi o obilnijoj makrohematuriji. Izrazito obilna makrohematurija, ukoliko potraje, može izazvati anemiju.
U najtežim oblicima, može doći čak i do toga da pacijent iskrvari, odnosno da izgubi toliko krvi da dođe do životne ugroženosti. Zbog toga, ovo stanje se u medicini smatra vrlo alarmantnim i zahteva hitnu lekarsku intervenciju. U slučaju prisustva obilne makrohematurije, neophodno je pristupiti transfuziji krvi.
Da li i mikrohematuriju možemo na iste načine podeliti?
Kada je u pitanju mikrohematurija, gore navedene podele nije moguće definisati, jer kao što smo u predhodnom delu teksta već naveli, prisustvo eritrocita u urinu koje se javlja u prisustvu mikrohematurije je toliko malo da se čak i ne vidi golim okom. Samim tim, jasno se može zaključiti da je makrohematurija neuporedivo komplikovaniji oblik problema nego što je to slučaj sa mikrohematurijom.
Dijagnostikovanje hematurije:
Bez obzira da li je reč o mikrohematuriji ili o makrohematuriji, njeno dijagnostikovanje počinje u trenutku vršenja mikroskopske analize urina u okviru koje se tačno i precizno određuju vrednosti eritrocita po vidnom polju. Ovaj postupak se obavlja u medicinskim laboratorijama i potpuno je bezbolan jer se radi na uzorku uredno uzetog urina pacijenta.
Prilikom uzimanja urina koji će poslužiti kao uzorak za ispitivanje u laboratoriji, strogo se mora voditi računa o tome da urin bude čist, odnosno da dođe direktno iz mokraćnog kanala u sterilnu posudu iz koje će potom biti predat na analizu. Posebno se mora voditi računa o tome da urin prilikom mokrenja ne dođe u dodir sa menstrualnom krvlju (ukoliko ga daje žena u toku trajanja menstrualnog ciklusa) ili sa krvlju koja se oslobađa u procesu krvarenja hemoroida.
Kada se u okviru laboratorijske analize urina ustanovi prisustvo hematurije, pristupa se dijagnostikovanju uzroka njenog nastanka.
Dijagnostikovanje uzroka, najpre se sprovodi uz pomoć ultrazvučnog pregleda. Ukoliko ultrazvučni pregled ne pokaže prisustvo bolesti koja može biti uzrok hematurije, pristupa se rendgenskom snimanju, a ukoliko ni takav vid pregleda ne pomogne pristupa se multislajsnom skeniranju. Samo u retkim slučajevima, potrebno je da se pacijent uputi na magnetnu rezonancu.
Lečenje hematurije
Kao što smo već naglasili, hematurija sama po sebi ne predstavlja bolest već se definiše kao jedan od simptoma koji ukazuju na prisustvo bolesti u ljudskom organizmu. Samim tim, hematurija se ne leči, već se leči bolest koja predstavlja uzrok njenog pojavljivanja.
U zavisnosti od uzroka pojavljivanja hematurije, pristupa se i lečenju pacijenta. Samo u najizraženijim oblicima makrohematurije, odnosno onda kada je prisustvo eritrocita u urinu toliko intezivno da dovodi do obilnog gubljenja krvi, pristupa se lečenju nezavisno, odnosno uporedo sa lečenjem bolesti koja se definiše kao uzrok makrohematurije. U tom slučaju, postupak lečenja se ogleda kroz postupak nadoknađivanja izgubljene količine krvi, odnosno kroz transfuziju.
U svim drugim slučajevima, odnosno kada gubitak krvi nije toliko izražen i kada ne ugrožava zdravlje i život pacijenta, lečenjem hematurije se smatra lečenje bolesti koja je njen uzrok. Sa izlečenjem bolesti koja je uzrok hematurije, prestaje i manifestacija hematurije.