Kako bismo našli rešenje i lečili potencijalne bolesti kojih je danas sve više, najpre je potrebno tragati za njihovim uzročnikom. U tome nam je od ogromne pomoći veliki broj dijagnostičkih procedura koje su se do danas razvile, te gotovo da ne postoji bolest koja se ne može veoma brzo detektovati i lečiti.
Jedna od takvih dijagnostičkih procedura koja se razvila relativno skoro, pa je možemo slobodno nazvati novom procedurom, jeste scintigrafija.
Šta je scintigrafija?
Scintigrafija jeste neinvazivna dijagnostička metoda koja se koristi u medicini, a zasniva se na snimanju raspodele radioaktivnih izotopa koji se ubrizgavaju u telo čoveka i raspoređuju po određenim organima, i tom prilikom emituju gama zračenje. To su supstance koje imaju ulogu markera u organizmu, tj imaju ulogu da oboje i označe pojedine delove organskih sistema koji nas interesuju da ispitamo.
Nakon što se per os, tj na usta, ili pak parenteralno, injekcijom, unese određena količina i vrsta izotopa, snimanje se vrši specijalnom gama kamerom.
Ovo je relativno mlada i nova metoda, koja se koristi za procenu oštećenja funkcije pa i morfologije nekog organa. Za razliku od drugih metoda kakve su ultrazvuk, radiografija, magnetna rezonanca, koje nam na prvom mestu ukazuju na morfologiju nekog organa, scintigrafija nam ukazuje uglavnom na njegovu funkciju, tj na smanjenje funkcije nekog organa, ali istovremeno i na njegovu strukturu, oblik, položaj i veličinu.
Svakako da se biološke supstance koje se unose u organizam u vidu radioizotopa ili takozvanih radiofarmatika, sastoje od izvesnih doza zračenja, jer i sami emituju gama zrake, kako smo i rekli. Međutim, ova činjenica ne treba preterano da zabrinjava jer se smatra da su ove doze zračenja male, te da su ekvivalentne dozi zračenja koja se dobije prilikom putovanja jednim avionskim letom. Takođe, ove doze zračenja ne utiču štetno na naš organizam.
Savetuje se, ipak, da se nakon scintigrafije izbegava kontakt sa trudnicama i decom, kao i da se u narednih 24h pije što više vode. Trudnicama, dojiljama i deci, ova metoda se preporučuje samo kada je izuzetno nužna, a inače bi je bilo poželjno izbegavati.
Način izvođenja scintigrafije
Scintigrafija se kao metoda nuklearne medicine izvodi oko 50 godina unazad i to za snimanja raznih organa, a pre svega za snimanje skeleta, štitne žlezde, mozga, srca, pluća i drugih organa. Kao krajnji rezultat ove metode dobija se dvodimenzionalna ili pak trodimenzionalna slika nekog od organa, sa njegovom funkcijom i morfološkim prikazom.
Slika, tj scintigram koji se dobija, može biti statički, morfološki, ili dinamički, funkcionalni. Statički scintigram dobija se nakon nekog vremena od aplikacije kontrasta, kada se on istaloži u organu, dok funkcionalna podrazumeva snimanje od istog momenta ubrizgavanja kontrasta.
Ova metoda izvodi se prema preporuci lekara specijaliste. Potpuno je neinvazivna i osim bola koji se javlja kada se da injekcija, intravenski, nema drugih bolova. Pacijent je u ležećem položaju, i ne sme imati na sebi, ili ugrađen u telo, nikakav metalni predmet. Nakon ubrizgavanja kontrasta (markera, radioizotopa) u organizam intravenski, vrši se snimanje određene regije i segmenta tela specijalnom gama kamerom.
Najčešći izotopi koji se koriste u te svrhe jesu izotopi tehnecijuma Tc-99 m MDP ili Tc-99 m HDP, za kostni sistem, kao i drugi izotopi pogodni za snimanje raznih organa (galijum-67, galijum-68, radiojod, fluor-18). Veoma važno za sve izotope koji se koriste jeste da se selektivno raspoređuju u organizam, da imaju kratko vreme poluraspada, kao i da se što pre iz istog i izluče.
Scintigrafija se može, kako smo već i pomenuli, koristiti za praćenje morfologije i funkcije raznih organa. Tako, postoje metode za praćenje srčano-sudovnog sistema, kakve su perfiziona scintigrafija srca, radionuklidna angiografija, radionuklidna ventrikulografija, scintigrafija infarkta miokarda, nadalje, za pluća-perfuziona scintigrafija pluća, scintigrafija štitne žlezde, srži i kore nadbubrežnih žlezda, scintigrafija mozga, jetre, slezine, kosti i zglobova i mnogih drugih organa kakvi su na primer mokraćni sistem i drugo.
Scintigrafija kostiju i skeleta
Ova metoda najčešće se koristi za ispitivanje kakvih bolesti skeletnog, tj koštano-zglobnog sistema. Te bolesti obuhvataju čitav spektar potencijalnih tumorskih procesa, metastaze tumora, zatim i osteomijelitise, frakture kosti, artritise, osteoporozu, kao i razne povrede kosti i zglobova, a osobito sportske. Bitno je znati da se snimanje ne mora vršiti na tašte, da je potrebno ukloniti nakit i metalne predmete sa sebe, upozoriti lekara na potencijalnu trudnoću ili pak laktaciju, kao i da je poželjno isprazniti bešiku, a nakon snimanja piti što više vode naredna 24h.
Snimanje, tj scintigrafija skeletnog sistema najčešće se vrši uz pomoć radioizotopa tehnecijuma, Tc-99 m MDP ili Tc-99 m HDP. Prvo snimanje se vrši odmah nakon ubrizgavanja kontrasta, dok se drugo snimanje vrši nakon 3 sata od ubrizgavanja kontrasta za snimanje celog skeleta, što traje oko jedan do dva sata. Zapravo, snimanje i vrsta snimanja, njegovo trajanje, zavisiće pre svega od vrste bolesti zbog koje je osoba došla.
Za ovu uslugu scintigrafskog snimanja skeleta, budite spremni da platite oko 10 000 dinara, a cena se uglavnom razlikuje od ustanove do ustanove.
Scintigrafija štitne žlezde
Ova metoda dijagnostike koristi se i za procenu rada štitne žlezde u celini, kao i za pojedine njene delove. Radi se najčešće izotopima tehnecijuma, ali i joda, te se nakon pola sata od ubrizgavanja kontrasta vrši snimanje koje traje oko 10 minuta. Na kraju se dobijaju slike u vidu scintigrama kojima se mogu određivati razna patološka stanja na štitnoj žlezdi.
Ovom metodom mogu se otkriti dimenzije, izgled, položaj štitne žlezde, ali isto tako i njenih nodusa. Takođe, može se i odrediti funkcionalno stanje i same žlezde i postojećih čvorova. Služi za bolesti kakve su hiper i hipotireoza, za metastatske procese, ali i za funkcionalno stanje čvorova, tj za utvrđivanje da li su oni topli, vrući, funkcionalni, ili hladni, nefunkcionalni čvorovi. Većina tumorskih procesa daje hladne čvorove, no ipak teško je uz pomoć scintigrafije razlikovati benigne od malignih procesa.
Cena usluge ove metode takođe se može razlikovati od ustanove do ustanove, a kreće se oko 4 500 dinara.
Scintigrafija bubrega
Scintigrafija bubrega, pa i čitavog mokraćno-polnog sistema, sprovodi se radi dijagnostikovanja bolesti i stanja organa ovih sistema. Te bolesti obuhvataju vaskularne bolesti bubrega i uopšte vaskularni sistem zadužen za ove organske sisteme, zatim razne anomalije, infarkte, tumorske procese bubrega, pijelonefritise i glomerulonefritise bubrega kojima se prati stanje parenhima i mnoge druge bolesti i stanja. Ovim se prati kako morfologija, tako i funkcija ovih organskih sistema.
Tako, uz pomoć dinamske scintigrafije bubrega može se pratiti stvaranje mokraće u bubrezima, kao i čitav njen put od bubrega pa do spolja, preko urinarnih puteva. Statička scintigrafija služi za praćenje morfološkog statusa, postojanja anomalija ili ozleda bubrega nakon kakvih upalnih procesa na primer.
Takođe se najčešće kao izotop u ove svrhe koristi tehnecijum. Nakon ubrizgavanja kontrasta intravenski, prati se mokraćni sistem, kako njegova morfologija, tako i stvaranje mokraće. Samo snimanje vrši se i traje oko pola sata. ponekad je moguće dati i diuretik uz kontrast kako bi se stvaranje mokraće ubrzalo. Cena za ovakvu vrstu usluge može se kretati u rasponu od 5 000-8 000 dinara, u zavisnosti od vrste snimanja, ali i od ustanove do ustanove.
Scintigrafija srca
Scintigrafija srca jeste veoma značajna metoda kojom se mogu odrediti kako morfologija, tako i funkcija srca. Tako, moguće je otkriti mesto infarkta, ili pak potencijalno mesto infarkta usled smanjene perfuzije srčanog mišića.
Nadalje, moguće je otkriti bolest glavnih arterija za prehranu srca, koronarnih arterija, kao i promene na šupljinama, komorama i pretkomorama, u vidu hipertrofije, zadebljanja zida ili pak njihove dilatacije, tj preteranog širenja i slabljenja zida, te istanjenja zida i uvećanja šupljina.
Danas je i te kako popularna takozvana GATED SPECT tehnologija (perfuzijska scintigrafija srca), uz pomoć koje se dobijaju informacije i o perfuziji, tj protoku, ali i o funkciji, osobito levog dela srca. U ovoj tehnici, dve tehnike spojene su u jednu i to su perfuzijska scintigrafija miokarda i radionuklidna ventrikulografija. Ovom metodom moguće je dobiti podatke o promenama u stresu i mirovanju, o promenama na jednom ili više krvnih sudova, o veličini defekta, o funkcionalnom stanju i debljini leve komore, o ejekcionoj frakciji i mogućnosti pumpanja krvi i slično.
Ukoliko se ovom metodom dobije uredan nalaz, mogućnost da se u narednih godinu dana doživi koronarni insult, tj infarkt jeste veoma mala, manja od 1%. Stoga se ova metoda smatra i te kako značajnom u dijagnostici srčanih bolesti i stanja. Dobra je i za primenu kod pacijenata sa blokovima grana, za pacijente sa ugrađenim stentovima, za praćenje provodljivosti stenta, za procenu koji je pacijent za hirurško, a koji za medikamentno lečenje, kao i za brojna druga stanja. Cena za ovakvu metodu nije ni malo mala, a kreće se oko 16 500 dinara.
Scintigrafija ostalih organa
Pored gore navedenih organskih sistema za koje se scintigrafija najčešće primenjuje, a osobito u otkrivanju bolesti kojima je neophodna hitna intervencija i koja su potencijalno letalna stanja u medicini, tu su i još neki od organa kod čijih je oboljenja ova metoda broj 1 za dijagnostiku, a izvodi se po sličnim principima.
Tu su tako pluća i razne bolesti pluća, tj njihovog parenhima, kao i perfuzijskih bolesti, bolesti krvnih sudova, pa i infarkta pluća, plućne embolije, tumora, HOBP i slično.
Nadalje, tu su i dojke i aksile, osobito značajne zbog mogućnosti postojanja tumorskih procesa. Od velikog značaja ova metoda jeste i za otkrivanje bolesti limfnih čvorova i limfnih puteva, a osobito u onkologiji. Tu su i scintigrafija žlezda, kakve su parotidne na primer, zatim scintigrafija prokrvljenosti mozga i parenhimskog stanja istog, kao i stanje na nivou jetre, slezine i drugih delova probavnog trakta.
Cena za ove procedure kreće se okvirno oko 10 000 dinara, u zavisnosti od vrste procedure, ali i zdravstvene ustanove u kojoj se ispitivanje vrši.
Scintigrafija – iskustva
Ova metoda jeste relativno novija metoda, ali je ubrzo postala broj jedan u dijagnostikovanju brojnih bolesti i stanja organizma. Iskustva pacijenata jesu veoma pozitivna, jer se pre svega radi o neinvazivnoj dijagnostičkoj metodi, koja može mnogo toga da prikaže i da doprinese zdravlju i pomoći u što bržem izlečenju postojećih tegoba.
Ono što je važno napomenuti jeste da se ova metoda primenjuje uglavnom onda kada ni jedna druga metoda, koja je, da kažemo manje invazivna, daje odgovarajuće rezultate. Ova invazivnost odnosi se pre svega na zračenje, ubode iglom prilikom ubacivanja kontrasta kao i provođenje i do nekoliko sati ispod gama kamere, što može predstavljati ozbiljan problem za klaustrofobične. Takođe, ovde je potrebno voditi računa i o starosti pacijenta, o polu, o fiziološkom stanju organizma, o tome da li osoba doji bebu ili je trudna. Takođe, izotopi koji se koriste poželjno je da se u što kraćem roku izluče iz organizma.
Kako smo rekli, ova metoda i nije baš prijatno iskustvo za osobe koje pate od klaustrofobije, te bi valjalo da se isto napomene lekaru, kao i da se analizira trajanje samog postupka radi izbegavanja pojave paničnog stanja kod klaustrofobičnih osoba. Takođe, jedan od značajnijih problema kod ovog postupka jeste i cena.
Svaki od postupaka prilično puno košta, a kako je u državnim ustanovama gotovo nemoguće stići na red da se što pre odrade neophodne analize, pacijenti su primorani da odlaze u privatne ustanove, gde ovakva procedura košta od 5 000 pa i do 20 000 dinara, u zavisnosti od postupka i organa koji se pregleda. Ipak, kako je ljudsko zdravlje najvažnije, te nema cenu, mnogi su spremni da plate koliko god da je potrebno kako bi izbegli nepregledne redove i što pre otkrili uzrok i pristupili lečenju novonastale bolesti.
