Srčani udar ili akutni infarkt miokarda, kako se stručno naziva, predstavlja pojavu koja se manifestuje naglo i to najčešće kao posledica prekida snabdevanja srčanog mišića (miokarda) krvlju. U situaciji kada se protok krvi kroz arterijske krvne sudove obavlja nesmetano i normalno, srčani mišić se posredstvom krvi koja do njega dolazi hrani, odnosno snabdeva kiseonikom i brojnim hranljivim materijama i na taj način održava sposobnost da normalno funkcioniše.
Međutim, kada se snabdevanje srčanog mišića krvlju prekine, srčani mišić automatski gubi kiseonik i prestaje da funkcioniše.
Upravo takvo stanje, definiše se kao akutni infarkt miokarda, odnosno kao srčani udar. Uzrok koji dovodi do prekida u snabdevanju srčanog mišića krvlju, jeste zapušenost nekog od arterijskih krvnih sudova. Do zapušenosti arterijski krvnih sudova, dovodi stvaranje i taloženje masnih naslaga, ali i krvnih ugrušaka (trombova) u njihovoj unutrašnjosti.
Pomenute masne naslage i pomenuti krvni ugrušci, lepe se za zidove arterijskih krvnih sudova i formiraju barijeru zbog koje protok krvi do srčanog mišića ne može da se odvija normalno. Kako se zapušenost arterijskih krvnih sudova razvija postepeno, tako nastupanju srčanog udara predhodi proces postepenog slabljenja srčanog mišića, koje se stručno naziva srčana insuficijencija.
Konkretno, usled prisustva zapušenosti arterijskih krvnih sudova, dolazi do sve slabijeg i sve otežanijeg protoka krvi do srčanog mišića i srčani mišić se snabdeva sa sve manjim količinama kiseonika i hranljivih materija. Samim tim, srce počinje da se napreže i da otežano obavlja svoju funkciju. Onda kada zapušenost arterijskih krvnih sudova kulminira i postane intenzivno izraženo, srčana insuficijencija najpre prelazi u predinfarktno stanje, a kada zapušenost arterijski hrvnih sudova izazove totalan prekid u snabdevanju srčanog mišića krvlju, tada dolazi do nastupanja srčanog udara.
Međutim, ono što je u okviru brojnih medicinskih istraživanja dokazano, jeste da zapušenost arterijskih krvnih sudova, nije jedino stanje koje može da dovede do razvoja najpre srčane insuficijencije, a zatim i do razvoja predinfarktnog stanja i srčanog udara. Naime, hronična nesanica (insomnija), ali i konstantna i dugotrajna izloženost stresu, kao i izlaganje preterano intenzivnom fizičkom naprezanju, takođe mogu dovesti najpre do razvoja srčane insuficijencije (srčane slabosti), a zatim i do razvoja predinfarktnog stanja i do nastupanja srčanog udara.
Ono što je zaista poražavajuće, jeste činjenica da učestalost srčanog udara postaje sve veća i da se starosna granica koja se odnosi na doba života u kojem se razvija rizik od nastupanja srčanog udara sve više pomera i sve brže se kreće silaznom putanjom. Konkretnije, u decenijama koje su iza nas, srčani udar se uglavnom manifestovao kod ljudi u šestoj ili sedmoj deceniji života. Danas, sve je češća manifestacija srčanog udara kod ljudi u četvrtoj, pa čak i trećoj deceniji života. Razlog nastanka i razvoja takve činjenice, ogleda se kroz prisustvo sve gore oblikovanih životnih navika.
U nastavku sadržaja teksta koji je pred vama, otkrićemo vam kako da prepoznate predinfarktno stanje i simptome srčanog udara. Takođe, sa vama ćemo podeliti informacije koje se odnose na uzroke nastanka srčanog udara, ali i informacije koje detaljno opisuju kako treba postupiti u cilju pružanja prve pomoći pri nastupanju infarkta i kako posledice infarkta treba lečiti.
Kako prepoznati predinfarktno stanje?
Bez obzira što se srčani udar, odnosno akutni infarkt miokarda definiše kao pojava koja se naglo manifestuje, kod gotovo sto procenata pacijenata koji dožive srčani udar, ono što predhodi srčanom udaru jeste predinfarktno stanje.
Predinfarktno stanje, ispoljava se kroz simptome koji se najčešće javljaju udruženo i to u periodu od pet do čak trideset dana pre nastupanja srčanog udara. Ono što predstavlja veliki problem, jeste što ljudi uglavnom ne prepoznaju takve simptome i ne shvataju ih onako kako bi trebalo da ih shvate, kao upozorenje na srčani udar.
Ukoliko se simptomi predinfarktnog stanja prepoznaju na vreme i ukoliko se shvate na pravi način, dakle kao upozorenje organizma da će nastupiti srčani udar, nastupanje srčanog udara se može sprečiti i to tako što će se pacijent koji je svestan svog predinfarktnog stanja obratiti lekaru i od njega zatražiti pomoć.
Kako bi ste mogli da prepoznate simptome predinfarktnog stanja i kako bi ste po njihovom prepoznavanju mogli da zatražite pomoć od svog lekara, potrebno je da pre svega teoretski budete upoznati sa njima. Zato, pročitajte koji su to simptomi kroz koje se manifestuje prisustvo predinfarktnog stanja:
– Stalno prisustvo umora, na koji se nadovezuje nesanica (ne odnosi se na stalni umor koji nastaje kao posledica nesanice): Kada se definiše kao jedan od simptoma predinfarktnog stanja, umor najčešće nastaje “niotkuda”, tačnije nije moguće jasno prepoznati razlog zbog kojeg se on javlja. Takav umor, nastaje bez obzira da li ste ili niste bili fizički aktivni i bez obzira na to koliko je kvalitetan vaš san. Nakon nekoliko dana od trenutka kada je ovakav umor počeo da se manifestuje, kao pridruženo stanje, javlja se i poremećaj sna, tačnije nesanica.
– Fizička iscrpljenost, praćena nedostatkom snage i sklonošću ka brzom zamaranju. Ovaj simptom, manifestuje se čak i pri minimalnom fizičkom opterećenju, odnosno pri minimalnom fizičkom naprezanju. Recimo, osoba nije spremna i sposobna da hoda uzbrdo, da se penje uz stepenice ili da dugo pešači.
– Pojava kratkog daha: U toku predinfarktnog stanja, pacijentima se veoma često skraćuje dah i to bez obzira da li su u datom trenutku fizički aktivni i recimo zadihani ili ne. Naime, čak i do se nalaze u stanju mirovanja, dok sede ili čak leže, pacijenti mogu osetiti kako im je dah kratak i kako ne mogu normalno, tačnije uobičajeno da dišu. Pri pokušaju da dublje udišu vazduh, pacijenti osećaju nelagodnost u grudima i neretko srce počinje brže da im kuca (osetno brže).
– Prisustvo stalnog ili često ponavljajućeg osećaja pritiska u grudima: Konkretnije opisano, pacijenti imaju osećaj kao da im se nešto u predelu grudnog koša steglo i zgrčilo ili kao da na tom delu imaju nekakav teret.
– Prisustvo bola u grudima: Bol se najčešće razvija u centralnom delu grudnog koša i širi se ka ramenima i ka levoj ruci. Takođe, bol se može širiti i prema vratu i prema leđima.
– Pojava trnjenja u regiji leve ruke i donje vilice: Ovaj simptom, neretko je udružen i sa osećajem uznemirenosti ili sa ometenošću disajne funkcije, odnosno sa gušenjem.
– Preznojavanje: Preznojavanje koje pacijenti u predinfarktnom stanju doživljavaju najčešće je izraženo kroz naglu pojavu hladnog znoja i to po čitavom telu ili u regiji vrata i lica. I ovaj simptom, takođe je često praćen uznemirenošću i prisustvom nekog oblika anksioznog ponašanja (pacijent može osetiti blaži napad panike praćen osetno ubrzanim srčanim ritmom).
– Pojava bledila ili žutog tena: Ovaj simptom, ostaje izražen danima i ne povlači se čak ni ukoliko pacijent provodi dovoljno vremena na svežem vazduhu.
Šta treba preduzeti nakon prepoznavanja predinfarktnog stanja?
Odmah po prepoznavanju simptoma predinfarktnog stanja, pacijent treba da se obrati svom lekaru.
Lekar će najpre pregledati pacijenta, uz pomoć stetoskopa će ustanoviti da li se pri radu srca javlja šum ili se čuju nepravilni otlucaji, proveriće krvni pritisak pacijenta, obaviće EKG pregled, obaviće ehokardiografiju srca, koronarnu angiografiju i sve druge metode pregledanja za koje ustanovi da su potrebne. Nakon dijagnostikovanja predinfarktnog stanja, lekar će pristupiti lečenju predinfarktnog stanja i zaštiti pacijenta od nastanka srčanog udara kod .
Lečenje predinfarktnog stanja
Onda kada lekar dijagnostikuje prisustvo predinfarktnog stanja kod pacijenta, on će zadržati pacijenta u bolnici i prepisaće mu odgovarajuću terapiju medikamentima. Terapija medikamentima, može se razlikovati od pacijenta do pacijenta i zavisi od tačno dijagnostikovanih uzroka koji su doveli do nastupanja predinfarktnog stanja.
Konkretno, ukoliko je do nastanka predinfarktnog stanja dovelo prisustvo krvnih ugrušaka u unutrašnjosti arterijskih krvnih sudova, potrebno je koristiti medikamente koji deluju tako što sprečavaju zgrušavanje krvi (najčešće, koriste se medikamenti kao što su “Klopidogrel”, “Aspirin” ili “Varfarin”).
Ukoliko je do nastanka predinfarktnog stanja dovelo prisustvo visokokoncentrovanih masnih naslaga u unutrašnjosti arterijskih krvnih sudova, onda je potrebno koristiti medikamente koji deluju tako što smanjuju nivo holesterola u krvi (najčešće se koristi “Statin”). Medikamenti koji se takođe uključuju u terapiju u okviru predinfarktnog stanja, jesu medikamenti za snižavanje krvnog pritiska, medikamenti za opuštanje i eliminisanje stresa, kao i medikamenti poput “Nitroglicerina” (koji se stavlja ispod jezika pacijenta i deluje tako što otklanja simptome spazma, odnosno grčenja arterija) ili “Heparina” (koji se daje intravenski i ispoljava dejstvo antikoagulansa, odnosno sredstva protiv zgrušavanja krvi).
U toku primene terapije bilo kojim od navedenih medikamenata, neophodno je redovno praćenje stanja pacijenta koji je u predinfarktnom stanju.
Ukoliko se u okviru praćenja pacijenta, ustanovi da terapija ne daje rezultate i da delovanje medikamenata nije dovoljno kako bi pacijenta izvelo iz predinfarktog stanja, tada je potrebno preduzeti intenzivnije mere u cilju sprečavanja srčanog udara.
Konkretno, pacijenta je potrebno uputiti na hiruršku intervenciju, u okviru koje će mu biti postvljen stent. Ukoliko ni postavljanje stenta ne dovede do toga da se pacijent izvede iz predinfarktnog stanja, onda se pristupa još drastičnijim merama pružanja pomoći pacijentu i pristupa se ugradnji bajpasa.
Uzroci nastanka predinfarktnog stanja i srčanog udara
Postoji više različitih faktora koji mogu dovesti do nastanka i do razvoja predinfarktnog stanja i do nastanka srčanog udara. Ipak, jedan od najčešćih uzroka, jeste prisustvo ateroskleroze.
Aterosklerozu, mnogi poistovećuju sa arterosklerozom, ali između ova dva stanja, postoji bitna razlika. Naime, ateroskleroza, predstavlja stanje koje se definiše kao posledica dugotrajnog (najčešće višegodišnjeg) nakupljanja masnih naslaga u unutrašnjosti krvnih sudova. Onda kada ateroskleroza postane izražena u u nutrašnjosti arterijskih krvnih sudova i kada se kao stanje razvije, ona povećava rizik od nastupanja srčanog udara, a samim tim dovodi i do nastanka predinfarktnog stanja. Za razliku od ateroskleroze, arteroskleroza predstavlja stanje koje se definiše kao gubitak elastičnosti i kao otvrdnjavanje zidova krvnih sudova.
Do pojave arteroskleroze, dolazi usled gubitka elastičnih vlakana u sastavu zidova krvnih sudova i do stvaranja vlakana vezivnog tkiva na njihovom mestu. I arteroskleroza utiče na povećanje rizika od nastanka i razvoja srčanog udara, pa samim tim i do nastanka i razvoja predinfarktnog stanja, ali je u poređenju sa arterosklerozom, predhodno pomenuta i opisana ateroskleroza znatno uticajniji faktor.
Pored ateroskleroze, kao uzroci nastanka i razvoja predinfarktnog stanja, mogu se navisti i sledeća stanja, odnosno faktori:
– Gojaznost: Usled prisustva gojaznosti, posebno ukoliko je reč o izraženoj gojaznosti u organizmu dolazi do formiranja i do taloženja materija kao što je loš holesterol, a upravo loš holesterol, dovodi do zamašćenja krvi i do stvaranja masnih naslaga na zidovima krvnih sudova.
– Povišen nivo lošeg holesterola: Čak i kod osoba kod kojih nije izraženja gojaznost, loš holesterol može biti prisutan u povišenim vrednostima. Do takve pojave, dolazi najčešće ukoliko osoba nije sklona gojenju (recimo ukoliko ima ubrzan metabolizam), a pritom se hrani nedovoljno zdravo i konzumira namirnice koje utiču na stvaranje lošeg holesterola. Kod takvih osoba, loš holesterol baš kao i kod osoba kod kojih je izražena gojaznost, može uticati na zamašćenje krvi i na stvaranje masnih naslaga na zidovima krvnih sudova.
– Snižen nivo dobrog holesterola: Za razliku od lošeg holesterola koji nepovoljno utiče na organizam, tako što doprinosi stvaranju masnih naslaga u krvi, dobar holesterol ispoljava pozitivan uticaj na organizam i deluje tako što neutrališe delovanje, odnosno prisustvo lošeg holesterola. Međutim, kada u organizmu nema dovoljno dobrog holesterola, loš holesterol preuzima “vlast” nad zdravljem krvnih sudova i pretvara se u masne naslage koje se lepe na zidove krvnih sudova, a to dovodi do povećanja rizika od nastanka srčanog udara, pa samim tim i do povećanja rizika od nastanka predinfarktnog stanja.
– Tromboza: Tromboza predstavlja stanje koje se definiše kroz prisustvo krvnih ugrušaka (trombova) u unutrašnjosti krvnih sudova. Trombovi mogu biti različitih dimenzija i što su veći to je i veća mera u kojoj utiču na začepljenje krvnih sudova. Ukoliko se tromb nađe u arterijskom krvnom sudu, on može uticati na razvoj predinfarktnog stanja kao i na nastupanje srčanog udara.
– Dijabetes (šećerna bolest): Veoma često, usled prisustva dijabetesa, u organizmu se stvaraju bolesti kardiovaskularnog sistema i to pre svega bolesti krvnih sudova. Samim tim, dolazi do razvoja srčane insuficijencije (srčane slabosti) i to dalje dovodi do povećanja rizika od nastanka srčanog udara, pa samim tim i do povećanja rizika od nastanka predinfarktnog stanja.
– Genetska predispozicija: Genetska predispozicija je još jedan u nizu veoma uticajnih faktora koji dovode do porasta rizika od nastanka srčanog udara i do porasta rizika od nastanka predinfarktnog stanja. Konkretno, ukoliko je neko od predaka sa kojima je osoba u bliskom krvnom srodstvu, imao iskustva sa infarktom miokarda (sa srčanim udarom), značajno su povećane šanse da će i ta osoba doživeti infarkt ili da će proći kroz predinfarktno stanje. Ipak, ono što je dobro znati, jeste da je na ovaj oblik genetske predispozicije moguće uticati. Naime, ukoliko osoba koja je svesna da ima genetsku predispoziciju za nastanak srčanog udara, kao i za razvoj predinfarktnog stanja, na vreme počne da vodi računa o svom zdravlju, ona ovaj oblik uticajnog faktora može da neutrališe ili da bar njegov uticaj svede na minimum.
– Loše životne navike: Loše životne navike, koje se pre svega odnose na prekomerno konzumiranje alkohola, na prekomerno i dugotrajno (višegodišnje) konzumiranje cigareta, ali i na smanjenu fizičku aktivnost i na loše oblikovanu ishranu (misli se na ishranu koja ne sadrži dovoljno vitamina, minerala, proteina i svih neophodnih nutritivnih elemenata), takođe mogu uticati na povećanje rizika od razvoja predinfarktnog stanja i na povećanje rizika od nastanka srčanog udara. Zato, jako je važno da u cilju očuvanja zdravlja, pomenute navike ukoliko ih imate korigujete i bar iskontrolišete i svedete ih na minimum.
Srčani udar – simptomi
Ono što je jako važno naglasiti, jeste da se intenzitet srčanog udara, pa samim tim i intenzitet i oblik simptoma koji se ispoljavaju prilikom srčanog udara, razlikuju u zavisnosti od širine arterijskog krvnog suda koji se zapušio i koji je uzrokovao manifestaciju srčanog udara. Ukoliko se radi o uskom arterijskom sudu koji usmerava krv ka maloj površinu srčanog mišića (miokarda) onda se srčani udar može definisati kao lakši i automatski su i simptomi koji takav srčani udar prate blaži i slabije izraženi.
Međutim, ukoliko dođe do zaustavljanja protoka rvi u širem arterijskom krvnom sudu, odnosno u arterijskom krvnom sudu koji doprema krv do većeg područja srčanog mišića, onda je i srčani udar jači i simptomi koji takav infarkt prate su izraženiji.
Što je srčani udar lakši, to su i veće šanse da će pacijent preživeti i da će posledice biti manje. Kod manifestacije jačih srčanih udara, izuzetno je visok procenat smrtnosti i u takvim situacijama, na žalost čak ni hitna intervencija lekara, ne može da dovede do toga da se pacijentu spasi život.
Simptomi kroz koje se manifestuje srčani udar su:
– Pojava oštrog i probadajućeg bola u unutrašnjosti grudnog koša. Bol je najčešće lociran u sredini grudnog koša, a u zavisnosti od tačne regije srčanog mišića koja je pogođena razvojem srčanog udara, bol se može prostirati ka leđima, ali i ka levoj ruci, ka regiji ramena ili ka vratu i donjoj vilici. Mnogi pacijenti, ovaj bol opisuju i kao “jako žarenje u predelu grudi”, a gotovo uvek, bol je praćen i osećajem pritiska u grudnom košu.
– Naglo nastupanje malaksalosti čitavog tela: Ovaj simptom, javlja se uporedo sa nastupanjem bola koji smo opisali, a koji je svojstven manifestaciji srčanog udara.
– Nagla pojava uznemirenosti i straha od smrti: Ovaj simptom, razvija se kod doslovno svih pacijenata kod kojih se manifestuje srčani udar, a objašnjava se kao posledica svesti o tome da se doživljava srčani udar.
– Mučnina i povraćanje: Ovaj simptom, ne javlja se kod svih pacijenata koji doživljavaju srčani udar, ali svakako ga je potrebno pomenuti jer predstavlja jedan od mogućih simptoma.
– Gubitak svesti: Ogroman procenat pacijenata, pri doživljavanju srčanog udara gubi svest.
Pružanje prve pomoći kod srčanog udara
Ukoliko se nađete u neposrednoj blizini osobe koja je upravo doživela srčani udar, prvo što je potrebno, jeste da ostanete pribrani i da razmišljate racionalno. Zatim, što hitnije pozovite hitnu pomoć i objasnite da se radi o srčanom udaru. Dok ekima hitne pomoći ne stigne, osobu kojoj je potrebno ukazati pomoć položite da leži na leđima i to na tvrdoj podlozi.
Zatim, proverite da li su disajni putevi te osobe slobodni i ukoliko nisu oslobodite ih (osoba ne sme imati recimo zalogaj hrane u ustima ili protezu). Kada ste se uverili da su disajni kanali osobe kojoj ukazujete pomoć slobodni, pristupite davanju veštačkog disanja usta na usta i masiranju srca. Davanje veštačkog disanja, treba da obavite tako što ćete osobi blago zabaciti glavu unazad, zatim joj stegnuti nos i uduvati vazduh u njena usta.
Nakon što ste uduvali vazduh, sačekajte da ga osoba spontano izbaci, a zatim postupak na isti način ponovite. Davanje veštačkog disanja, treba da obuhvati oko petnaest udaha vazduha za period od jednog minuta. Pritom, nemojte zanemariti ni masažu srca. Prilikom pružanja masaže srca, potrebno je da smenite između sedamdeset i osamdeset naglih i umereno jakih pritisaka na grudni koš u toku jednog minuta.
Srčani udar – lečenje
Postupak lečenja srčanog udara, zapravo predstavlja postupak saniranja njegovih posledica. Pacijenta koji je doživeo srčani udar, potrebno je što hitnije uputiti na koronarno odeljenje, na kojem će biti podvrgnut analizama i pregledima u okviru kojih će se ustanoviti detalji srčanog udara. Tačnije, ustanoviće se intenzitet srčanog udara, intenzitet posledica i tačan uzrok nastanka srčanog udara.
Nakon toga, potrebno je da pacijent ostane hospitalizovan, da odmara i da bude podvrgnut odgovarajućoj terapiji medikamentima. Terapiju kojoj treba pristupiti nakon srčanog udara, određuje lekar na osnovu rezultata analiza i pregleda koji su sprovedeni i terapija se razlikuje od pacijenta do pacijenta. Najčešće, koriste se medikamenti koji se koriste i u terapiji koja je namenjena za izvođenje pacijenta iz predinfarktnog stanja.
Ukoliko terapija medikamentima ne pomogne pacijentu koji je doživeo srčani udar. Pacijenta je potrebno podvrgnuti operativnom zahvatu, odnosno postavljanju stenta ili ugradnji bajpasa. Veliki procenat pacijenata koji su doživeli srčani udar, ostaje doživotno na određenoj terapiji medikamentima.
Ono što je jako važno u cilju lečenja srčanog udara, tačnije u cilju lakšeg saniranja njegovih posledica, jeste okrenuti se zdravom načinu života, ne konzumirati alkohol i cigarete, hraniti se zdravo i izbegavati stres. Kada je reč o izlaganju fizičkoj aktivnosti, pacijent se mora konsultovati sa svojim lekarom i nikako se ne sme izlagati pojačanoj fizičkoj aktivnosti svojevoljno.
